Od kiedy obowiązują przepisy w sprawie ochrony sygnalistów?
Wprowadzenie
25 września 2024 roku w Polsce wejdzie w życie ustawa o ochronie sygnalistów, wdrażająca unijną dyrektywę 2019/1937. Przepisy mają na celu ochronę osób zgłaszających naruszenia prawa w miejscu pracy. Ustawa zobowiązuje firmy zatrudniające co najmniej 50 pracowników do wdrożenia odpowiednich mechanizmów zgłoszeń wewnętrznych, które zapewnią sygnalistom anonimowość i bezpieczeństwo. Jednak w ostatnich miesiącach pojawiło się wiele niejasności i kontrowersji, szczególnie w związku z komunikatem Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, który sugeruje, że sankcje za niewdrożenie procedur będą obowiązywać dopiero od 1 stycznia 2025 roku. Ta interpretacja wywołała zamieszanie wśród przedsiębiorców i prawników, którzy próbują zrozumieć, jakie terminy są wiążące.
Kluczowe terminy a interpretacja Ministerstwa
Zgodnie z ustawą, przepisy dotyczące ochrony sygnalistów obowiązują od 25 września 2024 roku. Firmy muszą wdrożyć procedury umożliwiające zgłaszanie naruszeń wewnętrznych przez sygnalistów, zapewniając im ochronę przed działaniami odwetowymi. Jednak w sierpniu 2024 roku Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej opublikowało komunikat, który zasugerował, że sankcje za niewdrożenie tych mechanizmów zaczną obowiązywać dopiero od 1 stycznia 2025 roku. W tym samym komunikacie wskazano, że obowiązek wdrożenia procedur wynika z liczby zatrudnionych pracowników, a pomiar zatrudnienia powinien być przeprowadzany dwa razy do roku – 1 stycznia i 1 lipca.
Wynika z tego, że 1 stycznia 2025 roku będzie pierwszym dniem, kiedy przedsiębiorcy muszą oficjalnie przeliczyć liczbę zatrudnionych pracowników, aby ustalić, czy podlegają obowiązkowi wdrożenia procedur. Mimo tego prawnicy, że ustawa nie przewiduje żadnych przepisów przejściowych, a jej zapisy wchodzą w życie 25 września 2024 roku. Oznacza to, że już od tego dnia firmy mogą być zobowiązane do zapewnienia ochrony sygnalistom, niezależnie od wskazówek ministerstwa.
Co się stanie, jeśli sygnalista zgłosi naruszenie przed 1 stycznia 2025 roku?
Pytanie, które budzi największe wątpliwości, dotyczy sytuacji, w której sygnalista zgłasza naruszenie przed 1 stycznia 2025 roku, czyli przed pierwszym formalnym pomiarem zatrudnienia. Ochrona sygnalistów obowiązuje od 25 września 2024 roku, a brak procedur w firmie może narazić pracodawcę na odpowiedzialność prawną za niezapewnienie ochrony. W takiej sytuacji pracodawca, który nie wdrożył wymaganych mechanizmów, może spotkać się z zarzutem nieprzestrzegania prawa, co może prowadzić do postępowania sądowego, nawet jeśli sankcje za niewdrożenie procedur wejdą w życie dopiero w styczniu.
Eksperci podkreślają, że komunikat ministerstwa nie ma mocy prawa powszechnie obowiązującego, a pracodawcy powinni trzymać się pierwotnych terminów wskazanych w ustawie. Prawnicy rekomendują wdrożenie procedur do 25 września 2024 roku, aby uniknąć ryzyka prawnego.
Przedsiębiorcy z obowiązkiem wdrożenia niezależnie od liczby zatrudnionych
Należy również podkreślić, że nie wszystkie podmioty mają obowiązek wdrożenia procedur w oparciu o liczbę zatrudnionych pracowników. W przypadku firm objętych regulacjami dotyczącymi przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, a także tych działających w sektorach usług finansowych, bezpieczeństwa transportu czy ochrony środowiska, obowiązek wdrożenia procedur zaczyna się bezwzględnie 25 września 2024 roku, niezależnie od liczby zatrudnionych osób. Oznacza to, że przedsiębiorcy z tych sektorów muszą być szczególnie przygotowani na spełnienie wymogów ustawy w terminie, aby uniknąć sankcji i problemów prawnych.