Dyrektywa UE dotycząca ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa UE - tzw. sygnalistów
Celem Dyrektywy jest ustanowienie zasad dotyczących zgłaszania naruszeń prawa UE. Organizacje wskazane w Dyrektywie muszą w ramach swojej wewnętrznej struktury stworzyć system, który umożliwi sygnalistom zgłaszanie naruszeń i zapewni im ochronę i bezpieczeństwo. Legislacja wprowadza istotne zmiany nie tylko dla sektora publicznego, ale również dla prywatnego. Prywatnym podmiotom prawnym nakazuje ustanowienie wewnętrznego systemu zgłaszania nielegalnych działań.
Od kiedy obowiązuje Dyrektywa o ochronie sygnalistów?
Dyrektywa o ochronie sygnalistów obowiązuje do 17 grudnia 2021 roku.
Dyrektywa wprowadza istotne zmiany nie tylko dla sektora publicznego, ale również prywatnego. Celem ustawodawstwa jest zapewnienie ochrony prawnej osobom, które informują o uszczerbku na dobru publicznym, o którym dowiedzieli się w ramach pracy lub w związku z nią. Uszczerbek na dobru publicznym polega na naruszeniu prawa w z góry określonych obszarach. Chodzi na przykład o obszary zamówień publicznych, usług finansowych, prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, ochrony środowiska i innych. Osoby zgłaszające nielegalne działania będą chronione zarówno w sektorze publicznym, jak i prywatnym.
Co muszę zrobić, aby spełnić wymagania Dyrektywy?
1.) Wprowadzenie wewnętrznego systemu zgłoszeniowego - Organizacje muszą wdrożyć wewnętrzny system zgłoszeń i mechanizmy, które służą anonimowemu zgłaszaniu naruszeń i rozpatrywaniu działań nielegalnych.
2.) Szkolenie pracowników - Celem szkolenia jest kompleksowe zapoznanie uczestników z problematyką wewnętrznego systemu zgłaszania naruszeń prawa i ochrony sygnalistów (zgłaszanie nieprawidłowości) w praktyce korporacyjnej, zarówno pod kątem tzw. najlepszych praktyk w zakresie zgodności korporacyjnej, jak i istniejących oraz przygotowywanych nowych regulacji prawnych.
3.) Mianowanie koordynatora ds. zgłaszania naruszeń - Pracodawca musi mianować odpowiednią osobę (możliwość skorzystania z zewnętrznego usługodawcy), która zarządza wewnętrznym systemem zgłaszania dla pracodawcy. Koordynatorem może być tylko osobą nieskazitelną, pełnoletnią i w pełni zdolną do czynności prawnych, której wiedza, doświadczenie i cechy moralne są gwarancją, że prawa i obowiązki wynikające z tego prawa będą właściwie wykonywane.
Kto musi utworzyć wewnętrzny system zgłaszania?
Wewnętrzny system zgłaszania wprowadza pracodawca, który jest:
a) zamawiającym publicznym według ustawy o zamówieniach publicznych, z wyjątkiem tych, którzy zatrudniają mniej niż 50 pracowników i gminy z mniej niż 10 000 mieszkańców;
b) pracodawcą, który w poprzednim kwartale kalendarzowym zatrudniał przeciętnie co najmniej 50 pracowników, lub
c) pracodawcą prowadzącym działalność w obszarze usług finansowych, produktów finansowych i rynków finansowych, podatków, zapobiegania legalizacji dochodów z przestępstw i finansowania terroryzmu, bezpieczeństwa transportu, przewozu i ruchu drogowego, ochrony środowiska, ochrony weterynaryjnej i ochrony konsumentów.
Jak zapewnić, aby spełnić wymóg niezależności?
Zapewnienie niezależności i samodzielności jest ważnym warunkiem. System zgłaszania musi być oddzielony od ogólnych kanałów komunikacyjnych, w tym tych używanych do komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej przez organizację (na przykład adres e-mailowy firmy). System musi być utworzony i prowadzony w sposób zapewniający kompletność i poufność informacji, to znaczy zapobiega dostępowi nieuprawnionych pracowników organizacji i pozwala na zachowanie informacji w trwałej formie na potrzeby dalszego dochodzenia.
Jak wygląda kwestia odpowiedzialności karnej?
Art. 56. Kto utrudnia dokonanie zgłoszenia, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.
Art. 57. Kto wbrew przepisowi art. 10 podejmuje działania odwetowe wobec osoby, która dokonała zgłoszenia lub ujawnienia publicznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.
Art. 58. Kto wbrew przepisom art. 30 lub art. 43 narusza obowiązek zachowania poufności tożsamości osoby, która dokonała zgłoszenia, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.
Art. 59. Kto dokonał zgłoszenia lub ujawnienia publicznego nieprawdziwych informacji podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.
Art. 60. Kto wbrew przepisom ustawy nie ustanowił wewnętrznej procedury zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych albo ustanowiona przez niego procedura narusza art. 29 ust. 1, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.
Co to są działania odwetowe?
Działania odwetowe, w rozumieniu tego prawa, to działania wywołane zgłoszeniem, które szkodzą zgłaszającemu lub naruszają jego prawa lub uzasadnione interesy.
Czy musi być wyznaczony pełnomocnik do spraw rozpatrywania zgłoszeń?
Tak, należy wyznaczyć pełnomocnika, który będzie rozpatrywać poszczególne zgłoszenia i wykonywać prawa i obowiązki wynikające z prawa. Osobą tą może być tylko osoba nieskazitelna, pełnoletnia i w pełni zdolna do czynności prawnych, której wiedza, doświadczenie i cechy moralne są warunkiem, że będzie właściwie wykonywać prawa i obowiązki zgodnie z tym prawem.
